Clipper air a' Chluaidh

http://www.clydeclippers.com / http://www.clydecruises.com/fleet/the-second-snark

Tha mi air a bhith air bàta air iomadh àbhainn mu thimcheall Roinn Eòrpa.  bhon Liffey agus an Thames againn, gus an Salzach agus an Seine.  Chaidh mi a-null a dh’Àisia air a’ Bhosphorus, agus chaidh mi air an Danube bho Bhienna gu ruige Bratislava.  Gabh mi dìnnear air bàta air àbhainn Vlatva agus snàmh mi sa Rhine.

Ach airson a’ chiad turas an-dè, ghabh mi cuairt air bàta air àbhainn Chluaidh anns a’ bhaile far a bheil mi fhèin a’ fuireach.  Thathar a’ ruith cuairtean fad na h-ùine eadar Braehead agus meadhan a’ bhaile aig Broomielaw.  Tha an aon theaghach air a bhith a’ ruith nam bàtaichean fad 90 bliadhna, ach cha chuala mi a-riamh man deidhinn.  

                                   

ThaBroomielaw tuilichte nar cùltar agus gu sònraichte ann an cùltar nan Gàidheal oir ’s ann an-siud a thàinig na truaghan; “they come down to wretched villages leaving their native place, are at length landed at the broomielaw, where they are left without labour and work.”  Anns an 19mh linn thàinig mìltean de dhaoine a Ghlaschu gus obair fhaighinn a thàinig às an Tionndadh Gnìomhachais agus b’ e Thomas Telford an duine a dhealbh cidhe Broomielaw gus an urrainn dha na bàtaichean-smùid a ghiùlan.

B’ àbhaist dhan àite a bhith loma-làn de bhàtaichean-smùid a bha a’ toirt muinntir Ghlaschu ‘doon the watter’.  Tha a Bhroomielaw a’ nochdadh ann an òrain Albanais mar ‘The Bleacher Lassie of Kelvinhaugh’ agus ‘Who saw the 42^nd’ agus ‘The Song of the Clyde; “There's Paw an' Maw at Glasgow Broomielaw. / Goin' doon the water for The Fair.”  Thuirt tè a bha sa bhàta còmhla ruinn gum b’ àbhaist don Chluaidh a bhith iomadh-dhathe nuair a bha ise òg - dearg no gorm no uaine no buidhe a-rèir de sheòrsa ‘dye’ a bha na Bleachers a’ cleachdadh aig an àm.

Agus tha Broomielaw a’ nochdadh anns na h-òrain Ghàidhlig mar ‘Mo ghruagach dhonn’ nuair a tha an sgrìobhadair an dùil ris a leannan fhaicinn;

Nuair a leugh mi mar a bha,
Ghabh mi sìos am Brumalà:
Chunnaic mi a’ tighinn am bàt’
’S an t‑àilleagan, an ainnir, innt’.

Ach chan ann dìreach don fheadhainn a bha a’ tighinn chun a’ bhaile a bhathar ann am Broomielaw, ach an fheadhainn a bha a’ fàgail cuideachd.  Anns an òran ‘Cuir Culaibh ri Asainte’ tha an òranaiche a’ dol tro Bhroomielaw gu ruige Canada;

Disathairne rinn sinn seòladh

Bho’n Broomielaw ‘n Glaschu
Measg treubhan dheth gach seòrsa

Air bòrd ‘n “Southwark” Shasunnach.

Mar a rinn mu fhichead mìle Gàidheal eile, chaidh mo theaghlach fhèin a-nuas chun bhaile seo.  Bha iad air an Eilean Sgitheanach ann an 1891 agus an uair sin dh’fhàg mo shin-sheanair Murdo Ferguson oir phòs e Peggy Gordon ann an Glaschu ann an 1902.  Bha athair dha na ‘Quarry Worker’ agus bha athair Phèigi na ‘Clyde Trust Labourer’ mar a bha tòrr de na Gàidheil air am fastadh anns na gàrraidhean-shoithich.

Rugadh piuthar mo sheanair Mòrag ann an 1904, mo sheanair Dòmhnall ann an 1905, agus Jonny 1907 anns an taigh aca aig 39 Smith Street, Govanhill, ach rugadh Murdo air ais ann an Crepkill ann an 1917.  S mar sin feumaidh nach nach do chòrd e riubha is thill iad air ais chun eilein Sgitheanaich.  Chan eil mòran fianais ann a tha ag innse dhomh dè seòrsa beatha a bh’aca ach tha thuirt mo mhàthair gu robh bùth aca agus gun do chluich mo shin-sheanair airson sgioba iomain an Eilein Sgitheanaich.

Saoil dè smaoinich iad nuair a dh’fhàg iad, chan eil fhios dè cho fad is a bha iad ann, eadar còig no còig deug bliadhna, an do dh' fhàs iad measail air a’ bhaile far an d’rinn iad dachaidh ùr dhaibh fhèin.  Cha robh iad a' fuireach ach mìle air falbh bhon a’ Chluaidh agus ’s e an àbhainn a thug obair dhaibh.  An robh iad nam ball de chomainn Gàidhealach, no còisirean no an robh iad mì-thoilichte ann?  Chan eil freagairt agam ach le cinnt ’s e àbhainn Cluaidh a thug ann iad agus a thug air falbh dachaidh iad.

Fada Cus Cus

Dè a th’ ann an èalachas?  Nuair nach eil mi airson m’inntinn a chleachdadh ’s e telebhisean a chleachdainn.  Agus air telly os chionn greis an do mhothaich sibh gu bheil dìofar phrògraman air a bhith ann mu dheidhinn ‘hoarding’ - nuair a chruinneachas daoine fada cus stuth gun a bhith a’ toirt rudan air falbh. idir.   ‘Get your house in order’, ‘The hoarder next door’ agus ‘Obsessive Compulsive Hoarder’ trì dhiubh a tha a’ cuideachadh daoine a tha fon dhuilgheadas sin, agus gan toirt am follais luchd-amharc an dùthaich uile gu lèir.

A-rèir figearan sianal a ceithir, tha barrachd na millean ann am Breatainn aig a bheil Hoarding Disorder.  Mar aon a-mach à gach còig ann an Alba.  Tha mi daonnan air a bhith den bheachd gu bheil an àireannach mu thimicheall ort na dealbh de na tha dol taobh a-staigh an eanachainn agad.  Mar sin ‘s beag an t-iongadh gu bheil haorders, mar as àbhaist a’ fulang fo dhuilgheadasan inntinn eile.

’S tinneas dha-rìribh a th’ ann a thigeas an àird nuair nach eiler a’ dèiligeadh le na faireachdainn a th’ aca.  Mar as àbhaist thathar aonarachd, ach airson an fheadhainn aig a bheil clann, b’ urrainnear an caill ma tha an taigh ann an staing ro chunnartach.  Tha an àrainneachd aca gun fheum mar taigh- chan urrainear biadh a chòicearachd agus ma tha cho duilich sin, b’ urrainn gun tèid a mharbhadh san sgudal.

Ach chan e rud ùr a th’ ann an Hoarding.  Smaoinich air beathaichean a chruinneachas biadh thar a’ gheamraidh agus an robh fhios agaibh gu robh Hoarding Disorder aig sìobhaltas nan Ròmanaich.  Mus do ‘thuit’ Roma, chùmar buillion am falach.  (Cuimhnich nuair a rèic Gordon Brown an òr – uill ’s dòcha gu robh e eòlach air sgrìbhinn Tacitus agus nach robh còir againn gearain!)  Ach tha dìofar mòr eadar a bhith a’ cruinneachadh stuth a thig gu feum agus a bhith a’ cumail rudan a tha gu tùr gun fheum.

Agus ma tha tuilleadh ’s a chòir agaibh feumaidh tu ràdh ruibh fhèin; A bheil e gu feum?  Cuin a chleachd mi e mu dheireadh e?  Agus mur nach eil e feumail tilg air falbh e!  Bidh mi a’ sadail a-amach aodach a th’ agam fad na h-ùine ach seachd gur ann anns na bùithean-caithrinis a bhithinn gan ceannach tha mi an dùil gu bheil nas fhasa dhomh.  Ach a-rèir coltais, a nigheanan, tha ceithir pìosan aodaich againn uile sa phreas nach robh oirnn a-riamh..

’s dòcha gum bu chòir dhomh ràdh gu bheil ‘trioblaid’ no dhà agam ris a sin.  Uill chan chanainn-sa sin mum dheidhinn, ach nuair a fhuair mi fhèin is mo bhràmair àite còmhla bha rud no dha aige-san ri ràdh.  Mar eisimpleir bha dà phoit teatha agam  - fear lathail àbhaisteach agus fear eile eireachdail a chùm mi gu sònraichte agus a chleachdainn nuair a chuireadh mo charaidean cèilidh orm.  Ach oh no, cha robh esan toilichte leis a sin, agus seachd gu robh mi nas bu mheasaile air sna bha mi air a’ phoit, thug mi a’ phoit àlainn dha mo charaid.  Ach sa làimh eile bha sia botalan deug conditioner agam, barrachd na fichead botalan deodorant agus iomadh rudan eile.  Cheannaich mi iad nuair a bha ‘offer’ a’ dol, mar sin fhuair mi gach fear dhiubh leth phrìs.  Bha mise moiteil leis cho caomhnach ’s a bha mi, ach bha mo bhalach den bheachd gu robh mi às mo chiall!

Uill mar a chi sibh san dealbh tha fichead pìob uachdar fhiaclan am-meag iomadh rudan eile agam fhathast, ach cho fad 's a chùmas mi am falach iad am broinn bocsaichean am broinn preasa, chan eil cunnart ann.., a bheil?


No an e èalachas a tha sin?